Çerkeslerde eş seçimi
Adığe-Çerkeslerde Eş Seçimi
Adığelerde-Çerkeslerde evlilik öncesi eş seçimi kız ve erkeğin kendisinin karar vermesiyle olmaktadır. Birlikte yaşayacakları kendilerinin seçmesini en tabi hak olarak görürler. Başka birisinin zorlaması ile olan evlilik çok ters karşılanır ve böyle bir durumda görülmez. Anne ve baba ise seçeceği eş konusunda kendi tecrübelerine dayanarak nasihat vererek yardımcı olurlar. Fakat kimi seçeceği noktasında herhangi bir etkileri yoktur.
Çerkes-Adığe kızı ve erkekleri eş seçimini kendileri yaptıkları halde bu noktada fazla zorlanmazlar. Çünkü her kız ve erkek belli bir mesafede birbirini tanır. Düğünlerde, cemiyetlerde toplantılarda birbirlerini görme ve tanışma fırsatı bulurlar. Böyle ortamlarda konuşarak hal ve hareketlerini izleyerek birbirleri hakkında kanaat sahibi olurlar. Kızların ve erkeklerin eş seçiminde belirli kıstasları vardır. Bu kıstaslara dikkat ederek eş seçiminde bulunurlar. Erkekler...... "Çelimsiz kadın sülaleyi bozar" derler. Bundan dolayı Çelimsiz, kabiliyetsiz bir kızı ne kadar asil ve zengin aileye mensup olursa olsun almazlar. Kızda çehre güzelliğinden ziyade iyi ve mütenasip kuvvetli bir vücut, solmayacak güzel bir endam ararlar. Şişman kızları tembel olur diye pek beğenmezler..
Ayrıca kızın ev işleri ve el işleri konusunda da becerikli olmasını isterler. Çünkü kız evlendikten sonra eşine, misafirlere, ailesine, karşı hürmetkar olmak durumundadırlar. Bu nedenle yemek, temizlik, çocuk bakımı, misafir ağırlama gibi konularda bilgili ve hüneri olma durumdadır. Yine el sanatlarında da belirli bir kabiliyete sahip olmasına dikkat edilmektedir. Iyi dikiş dikme hünerine sahip olması, zeka ve kabiliyetin bir göstergesi olduğu düşünülür.
"Delikanlının kılıcı ile hak edip kazanacağı şöhrete karşı şerefi, değerli kızlar iğneleriyle temin ederler. Kızın güzel elbise dikmek, ince ve zarif sırma işlemeleri yapmak hususundaki şöhreti delikanlıların rağbetini çekmesine çok yardım eder. Kız bununla becerikli bir ana olmak kabiliyetini göstermiş olur."
Kızın da eş seçme hususunda aradığı belirli özellikler vardır. "Asalet, Servet, kıymet ifade etmekle beraber yalnız bunlar bir kız için erkek seçimine kafi gelmez. Delikanlı da ahlaki üstünlüğü arar. Ciddiyet, istikamet, cesaret sahibi olmayan genci beğenmez. "Ps Khaze" yani hırsız ve ipsiz adamlara asla yüz vermez. Hele çerkeslerin en çok nefret ettikleri ve laneti müstehak gördükleri kişilere hiç kız varmaz.
Fakat kızlar erkeklerde güzellik vasfını fazla aramazlar. Onlar için önemli olan ahlaki güzelliği ve yiğitlik göstergeleridir.
Eş seçiminde bir çok hususa dikkat eden genç kız ve erkekler çeşitli toplantılarda bir arada bulunurlar. Bu toplantılarda kızlar ve erkekler çok serbesttirler. Rahatça birbirlerini tanıma ve eş seçme imkanı bulmuş olurlar. Çerkes delikanlıları ile kızlarının toplantılarda serbest ve beraberde bulunmalarında erkeklerin mert ve nazik terbiyeleri de önemli bir etkendir. Çünkü kızların hürmet ve rağbeti erkeğin Servet ve sıfatından Ziyade kibarlığında, Mertlik vasıflarının şöhretindedir. Milli ruhu esas alan eş seçme noktasında çerkes kızları delikanlıda samimiyet ve temiz duyguları ararlar. Yapma, gösteriş, samimiyetsizliğe yer yoktur.
Toplantılarda kızlar ve erkekler davranışlarında, hitabetlerinde büyük bir üstünlük ve zeka oyunları sergilerler. Özellikle umumi yerlerde güzel söz söylemek çerkeslerde pek şerefli bir özellik sayıldığı için, o gibi yerlerde sıkılmak, kekelemek beceriksiz davranmak delikanlı için büyük bir kusur ve ayıp sayılır.
Çerkes-Adığe kızlarımda hitabetlerinde ince nükteler yapar. Delikanlının önünde mahçup tavırlar takınmazlar. Serbest konuşurlar konuşmalarında espirili bir üslup kullanırlar. Kızın kaba tavır göstermesi ve çekingen davranması hoş karşılanmaz. Delikanlı kızlarla serbest görüşmesi, her iki tarafın birbirlerinin iltifatlarına mazhar olmaları, kendileri için bir hak sayarlar.
Bu tür toplantıları Thamate adı verilen bir kişi yönetir. Thamate ğabze adı verilen kurallar dahilinde toplantıyı irade eder. Her şey onun nezlinde olur. Mecliste olan biten her şeyden haberdardır. Kurallara uyulmadığı takdirde müdahale etme yetkisine sahiptir. Thamatenin yönetiminde başlayıp devam eden toplantıda herkes birbiri ile tanışma, konuşma ve etkileşim kurma imkanını bulurlar. Ayrıca birbirini beğenen genç kız ve erkekler burada konuşma ve görüşme imkanına sahip olurlar. Birbirlerinde aradıkları vasıfları bulan ve daha sonra evlenme düşüncesine sahip olan kişiler de kaşen olarak ilişkilerini devam ettirirler. Fakat bu noktaya gelinceye kadar orada öyle inceliklere dikkat edilir ki o hayatı yaşamayanlara kalemle tarif edilmez. Bir tabii seyir takip eden bu sohpet olgunluk bulunca artık evlenmek için ellerini karşısındakine uzatır. Kız evlenmeyi kabul ettiğini delikanlının elini tutarak söyler. Aynı zamanda parmağındaki yüzüğü çıkararak kabul nişanı olmak üzere delikanlıya verir. Delikanlı da bu yadigarı özenle saklar.
Evlenmenin kabul edilmesinden sonra artık kız ve erkek için serbestlik dönemi sona ermeye başlar. Daha önceden serbestçe şakalaşan kız ve erkek eskisi kadar bu serbestliği bulamaz. Artık serbestlik dönemi biter ve resmiyet başlar. Evlenme ile birlikte ise bu serbestlik dönemi tamamen son bulur...